Het Nederlandse bedrijfsleven is zeer optimistisch over het herstel na de coronacrisis. Bedrijven pakken door met digitale transformatie en het niveau van radicale innovatie bevindt zich op een niet eerder gemeten niveau. Tegelijkertijd raken klimaatambities verder gepolariseerd: enerzijds neemt de groep van koplopers toe, terwijl anderzijds veel meer bedrijven afhaken. Deze en andere bevindingen zijn te lezen in de Nederlandse Innovatie Monitor 2021 van het Amsterdam Centre for Business Innovation van de UvA.
Is het mogelijk om boekhoudfraude te herkennen aan de hand van openbare financiële jaarverslagen van beursgenoteerde bedrijven? Indranil Bhattacharya, promovendus aan de Amsterdam Business School, denkt van wel. Hij ontwikkelde een methode om in te schatten of managers moedwillig hun aandeelhouders proberen te misleiden. In zijn onderzoek gebruikt hij 10-K-rapporten. Dit zijn rapporten die publiekelijk verhandelde Amerikaanse bedrijven ieder jaar verplicht moeten uitbrengen. Anders dan de traditionele manier van fraudedetectie, die vooral uitgaat van kwantitatief onderzoek, gebruikt Bhattacharya een machine learning-model om de diepere betekenis van teksten te achterhalen aan de hand van contextuele informatie.
In een nieuwe studie onthult het hout van het zeventiende-eeuwse scheepswrak Batavia de geschiedenis van de scheepsbouwmaterialen van de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC). Onderzoekers van de UvA, Flinders University en de Universiteit van Kopenhagen laten zien dat dit schip een toonbeeld van de Nederlands-Indische scheepsbouw uit die tijd was.
Veel Nederlandse schepen passeerden de West-Australische kust op weg naar Zuidoost-Azië. Het scheepswrak ligt dan ook in Australië waar het op de nationale monumentenlijst geplaatst is.
Overal waar buitenlandse verslaggevers zich in conflictgebieden begeven, zijn ze in grote mate afhankelijk van de hulp van fixers. Deze lokale medewerkers helpen door te tolken of vertalen, onderdak en vervoer te regelen en contact te leggen met mogelijke bronnen. Hun kennis van de lokale cultuur en infrastructuur zijn voor buitenlandse correspondenten onmisbaar. Toch wordt hun belangrijke werk vaak over het hoofd gezien, stelt Johana Kotisova. Zij deed onderzoek naar de positie en emotionele belasting van fixers en stringers, lokale freelance-journalisten. Door corona is de rol van lokale medewerkers nog veel belangrijker geworden. Op redactioneel gebied heeft dit hen meer autonomie gegeven, maar de pandemie heeft vooral een bestaand probleem verergerd: dat grote mediabedrijven risicovol werk uitbesteden aan kwetsbare lokale medewerkers, die vaak slecht worden betaald en op weinig bescherming kunnen rekenen.
‘Wurkesto juster of wurktesto juster? Bist der hinne gien of giend of gong of gongen?’ Het Fries kent al sinds jaar en dag veel variatie in werkwoordsvervoegingen en uit onderzoek van taalkundige Anne Merkuur blijkt dat de taal zich bovendien blijft ontwikkelen. Onderzoek naar taalverandering kan ons veel leren over de fundamentele vraag hoe mensen taal leren en verwerken. Dat is ook wat het Fries volgens Merkuur tot zo’n mooie case study maakt. Alle sprekers zijn tenminste tweetalig, het Fries kent veel dialectvariatie en een complex werkwoordsysteem. Voor de meeste sprekers is het Fries bovendien vooral een gesproken taal. Mede daardoor heeft het een minder sterk ontwikkelde norm en spreekt het merendeel van de sprekers geen gestandaardiseerd ‘Geef’ Frysk, maar een eigen dialectale variant.
Zowel de organisatie als de financiering van het huidige wetenschapsbedrijf staat goede wetenschapsbeoefening in de weg. Dat blijkt uit een rapport van het Amsterdam UMC en de UvA. Het is de stevige conclusie na vier jaar onderzoek naar de dagelijkse praktijk van de wetenschapsbeoefening bij vijf verschillende disciplines: wiskunde, scheikunde, filosofie, antropologie en geneeskunde. Volgens de onderzoekers gaat het niet zozeer om slordige wetenschapsbeoefening of om individuele wetenschappers die zich bezondigen aan fraude. Het ligt, zo stellen ze, aan de zware onderlinge competitie, hoge prestatie- en werkdruk, hiërarchie en externe regulering.
Bij onvruchtbaar gemaakte mannetjesmuizen is de vruchtbaarheid hersteld door zaadstamcellen van muizen op te kweken en terug te plaatsen. De dieren kregen vervolgens gezonde kinderen en kleinkinderen. Met deze studie van Ans van Pelt, Joana Serrano en Callista Mulder komt een vruchtbaarheidsbehandeling dichterbij voor mannen die als kind onvruchtbaar werden door een chemokuur. De onderzoekers verwachten over drie tot vier jaar de mogelijkheden te kunnen onderzoeken om bij jonge mannen hun eigen zaadstamcellen te implanteren, die afkomstig zijn uit eerder ingevroren zaadbalweefsel.
Uit onderzoek van Louis Vermeulen en Maarten Bijlsma blijkt dat er in de alvleesklier geen stamcellen aanwezig zijn. In veel organen zorgen stamcellen ervoor dat weefsel na schade kan herstellen. Tegelijk zijn stamcellen ook de oorsprong van veel tumortypes. Het verrassende inzicht dat de alvleesklier geen stamcellen bevat, heeft potentieel grote gevolgen voor onderzoek naar alvleesklierkanker. Gemiddeld genomen overlijdt zo’n 95 procent van de mensen die deze diagnose krijgen, binnen vijf jaar. Er wordt wereldwijd veel onderzoek gedaan naar nieuwe behandelingen tegen alvleesklierkanker. De onderzoekers hopen dat hun basale onderzoek nieuwe wegen opent en zo een startpunt vormt voor het vinden van nieuwe behandelingen tegen alvleesklierkanker.
Het digitale nieuws dat we onder ogen krijgen wordt vaak geselecteerd op basis van onze smaak en ons online gedrag. Maakt het uit, dat we niet meer allemaal hetzelfde zien en lezen? De kloof tussen burgers die voor politiek nieuws kiezen ten opzichte van burgers die nieuws over entertainment prefereren lijkt groter geworden in de digitale samenleving. Dit stelt Susan Vermeer, die onderzoek deed naar ons nieuwsgebruik. Maar digitale platforms vergroten tegelijkertijd de politieke betrokkenheid van burgers, vooral van jongeren.
Het zijn niet altijd vrouwen die in hun zoektocht naar een baan aan het kortste eind trekken. Mannen maken minder kans bij beroepen als receptionist of verkoopmedewerker, waarin voornamelijk vrouwen werkzaam zijn. Dat blijkt het geval in Nederland, Duitsland, Spanje en het Verenigd Koninkrijk. Dit concluderen socioloog Bram Lancee en zijn internationale collega’s op basis van een grootschalig veldexperiment in vijf Europese landen en de Verenigde Staten. Inzoomend op Nederland is te zien dat mannelijke receptionisten anderhalf keer vaker sollicitatiebrieven moeten schrijven om net zo vaak te worden uitgenodigd als vrouwelijke receptionisten.
Hulpverleners, gemeenten en welzijnsorganisaties zouden proactiever moeten werken ter voorkoming van herhaalde dakloosheid. Dat blijkt uit onderzoek waarin bijna zeventig voormalig dakloze mensen vijf jaar lang worden gevolgd. Het onderzoek laat zien dat de doelgroep om verschillende redenen vaak moeite heeft om een hulpvraag te stellen. Voor voormalig daklozen blijkt daarnaast dat de complexiteit van de regelingen te groot is om zelf (digitaal) hun weg te kunnen vinden. Verder is een groot deel van hen bang om weer schulden op te bouwen. Meer dan de helft geeft daarom aan voorlopig nog hulp te willen bij de financiën. Dat is zeker nodig bij grote veranderingen zoals een verhuizing naar een andere gemeente, omdat er dan veel verandert in allerlei regelingen waar mensen gebruik van maken.
Om ons in staat te stellen een breed scala aan geluids- of lichtintensiteiten waar te nemen, zwakken onze zintuigen de intensiteit van zulke stimulansen af als ze sterk zijn, en versterken die juist als ze zwak zijn. De precieze manier waarop de intensiteit van stimulansen zich verhoudt tot de sterkte die we ervaren, is echter nog altijd onderwerp van discussie onder wetenschappers. Bij geluid kunnen we bijvoorbeeld heel zachte geluiden horen en heel harde geluidssterktes weerstaan. Waar dit wiskundig op neerkomt, is dat de schaal van perceptie een zogeheten logaritmische schaal is. Een team van onderzoekers van de UvA, Unilever en Wageningen University & Research heeft aangetoond dat de ervaren ‘dikte’ van vloeibaar voedsel ook logaritmisch afhangt van de stimulans, net als de perceptie die we via onze ogen en oren ontvangen.
Hoogleraar Flow Chemistry Timothy Noël ontwikkelde, met zijn team bij het Van ‘t Hoff Institute for Molecular Sciences, een volledig operationele stand alone minireactor op zonne-energie. Als een soort minifabriek kan deze reactor in de toekomst mogelijk gebruikt gaan worden voor de productie van fijnchemicaliën op afgelegen locaties – op aarde en misschien zelfs op Mars. Het nieuwe systeem, dat geneesmiddelen en andere chemicaliën kan synthetiseren in economisch aantrekkelijke volumes, is inzetbaar in geïsoleerde omgevingen, waardoor de productie van fijnchemicaliën gedecentraliseerd kan worden. De minifabriek is gebaseerd op het concept van de fotochemie, waarbij zonlicht wordt gebruikt om de chemische synthese rechtstreeks aan te drijven.
Wanneer een ziekmakend micro-organisme zoals een bacterie ons lichaam binnendringt, stuurt het immuunsysteem witte bloedcellen naar de plek van de infectie om de binnendringer op te ruimen. Die witte bloedcellen reizen eerst door de bloedvaten, maar moeten op een gegeven moment door de wand van het bloedvat heen om in het geïnfecteerde weefsel te komen. Hoe werkt dat? Een team onder leiding van Jaap van Buul heeft een moleculair mechanisme ontrafeld dat dit regelt en dat de onderzoekers bovendien konden manipuleren. Het onderzoek bouwt voort op al langer lopend onderzoek door Van Buul en anderen naar de structuur van de wanden van bloedvaten en hoe de bloedvaten zelf een rol spelen bij het al dan niet doorlaten van bijvoorbeeld die witte bloedcellen.
Jaarlijks overlijden in Nederland ruim 150.000 mensen en worden er ongeveer evenveel nalatenschappen afgewikkeld. Vrijwel zonder uitzondering maken digitale ‘bezittingen’ hier deel van uit. Maar het recht in Nederland is nog niet goed ingericht op alle vormen van digitaal bezit die mensen achterlaten na hun overlijden. In hun rapport Data na de dood identificeren UvA-onderzoekers lacunes in het juridische kader en doen zij aanbevelingen voor verbetering. Rechtswetenschappers brachten hiervoor in kaart hoe verschillende online dienstverleners – zoals socialemediaplatforms, internetaanbieders, streamingdiensten en cloudopslagdiensten – omgaan met accounts en gegevens na een overlijden. Een onderbelicht probleem is dat gebruikers steeds vaker zelf auteursrechthebbende zijn, omdat zij content maken en publiceren die voor bescherming in aanmerking komt. Aangezien auteursrechten in de nalatenschap vallen, is ook hierbij de vraag wat de verschuiving naar de cloud betekent voor de daadwerkelijke controle die erflater en erfgenamen hebben over deze vermogensrechten.
Tijdens de coronacrisis is betaald werk in het leven van Nederlanders minder centraal komen te staan; 38 procent van de Nederlanders zegt dat het gezin belangrijker is geworden en 31 procent noemt vrienden, bekenden en vrije tijd. Dat is aanmerkelijk meer dan de 25 procent voor wie betaald werk belangrijker is geworden. 41 procent van de mensen is werkzekerheid belangrijker gaan vinden, 30 procent sociale contacten op het werk en 18 procent ‘niet te veel druk of spanning’. Van de werkenden zegt 31 procent dat de sociale contacten op het werk sinds de coronacrisis zijn verslechterd. Het thuiswerken bevalt de meeste werkenden goed, 62 procent van degenen die thuis kunnen werken wil in de toekomst ten minste een aantal keer per week thuiswerken. Deze en andere conclusies zijn te lezen in de publicatie De impact van Covid-19 op de waarde en waardering van werk en het steunbeleid van de overheid van AIAS-HSI.
Kinderen die een traumatische gebeurtenis meemaken, hebben hier vaak nog jaren last van. Sommige kinderen ontwikkelen Post Traumatische Stress Stoornis (PTSS), een depressie of gedragsproblemen. ‘Eye movement desensitisation and reprocessing’, beter bekend als EMDR, blijkt een effectieve therapie voor volwassenen als het gaat om traumaverwerking, maar over de effecten op kinderen was tot nu toe veel minder bekend. Carlijn de Roos toont in haar proefschrift aan dat deze traumabehandeling in korte tijd tot zeer goede resultaten kan leiden.