De UvA wil de komende jaren het onderwijs, onderzoek en de bedrijfsvoering verduurzamen. Zo verkleint de UvA de komende vijf jaar de ecologische voetafdruk met 25 procent. Ook wil de UvA in 2040 de doelen uit het Parijsakkoord bereikt hebben. De opbouw van de CO2-uitstoot van de UvA is in kaart gebracht om effectieve maatregelen te kunnen kiezen. Daaruit blijkt dat de UvA jaarlijks 67.835 ton CO2 uitstoot (zie infographic).
Tot en met 2026 ligt de focus op maatregelen die de uitstoot zo snel mogelijk terugdringen. Een greep uit de maatregelen wat betreft de bedrijfsvoering:
Begin maart organiseerde Scientist Rebellion (SR) in samenwerking met UvA’s Green Office een voorleesmarathon van vier dagen. Hierbij werden non-stop 444 pagina’s voorgelezen uit het nieuwste klimaatrapport van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), aan studenten en medewerkers op de Roeterseilandcampus. Het 3675 pagina’s tellende rapport geeft vanuit natuurwetenschappelijk perspectief een samenvatting van de huidige stand van zaken betreffende klimaatverandering. Maien Sachisthal, postdoctoraal onderzoeker Sociale Psychologie: ‘We leven in een cruciale periode waarin de tijd beperkt is om klimaatverandering aan te pakken en daarmee de impact op onze planeet en ons leven te beperken. Universiteiten moeten hierin een cruciale rol spelen: van educatie over het verminderen van directe milieueffecten tot het bijdragen aan potentiële oplossingen en het faciliteren van de groene transitie. Deze leesmarathon is georganiseerd om bewustwording te creëren en het werk van de Vrije Universiteit, die eerder al een succesvolle eerste leesmarathon organiseerde, voort te zetten.’ Zoé Héjja, student Spatial Sustainability Studies en coördinator van het communicatieteam van het Green Office: ‘Iedereen was van harte welkom om te luisteren of mee te lezen, om zo aandacht te vragen voor één van de grootste problemen waar wij als mensheid mee te maken hebben gehad.’
Alumni Wytze Walstra en Sacha Brons studeerden afgelopen jaar af in Future Planet Studies. Samen zorgen zij ervoor dat de UvA vanaf 2023 het vak Voedselbosbouw gaat aanbieden. Met hun idee voor het vak Food Forestry: Experiencing the Future of Nature and Agriculture wonnen zij in november 2022 de Create a Course Challenge. Walstra en Brons zijn aan de slag gegaan bij het Instituut voor Interdisciplinaire Studies om het vak verder te ontwikkelen. Voor het radioprogramma Vroege Vogels gaven zij een interview.
Walstra: ‘Het keuzevak draait om het overbruggen van de kloof tussen natuur en agricultuur op persoonlijk, academisch en maatschappelijk niveau. Het bezoeken en bestuderen van voedselbossen is het perfecte vehikel voor studenten om deze paradigmaverschuiving te ervaren.’ Brons: ‘Door alle sombere berichten snakken studenten naar oplossingen en handelingsperspectief. Er is ook een enorme groep mensen die al heel goed bezig is en actie onderneemt. Zij laten zien dat het anders kan. Wat hen verbindt is dat zij anders kijken naar de economie en de natuur. Voedselbossen zijn een enorme trekpleister van die beweging. Je staat erin en je voelt jezelf onderdeel van die natuur. Die ervaring willen we meegeven aan studenten. Heb je die ervaring gehad, dán gaan we achter de laptop zitten voor de academisch kritische benadering vanuit verschillende disciplines in de wetenschap. Dan heb je én je persoonlijke reis en de wetenschappelijke kijk. Die inzichten kun je overal benutten.’
De UvA gaat voorlopig geen onderzoekssamenwerkingen aan met Shell of andere bedrijven in fossiele brandstoffen. Na demonstraties tegen de banden tussen de universiteit en Shell voert het College van Bestuur (CvB) hierover eerst een UvA-brede discussie met medewerkers en studenten. Hiertoe worden bijeenkomsten georganiseerd op verschillende faculteiten. Het eerste debat werd online gevoerd op woensdag 29 maart. Onder de ongeveer 120 deelnemers bevonden zich medewerkers van het CvB, klimaatactivisten, studenten, promovendi, hoogleraren en decanen.
‘De vraag is hoe en met wie we kunnen samenwerken’, zegt Arno Kourula, hoogleraar Business and Sustainability aan de UvA Amsterdam Business School. Hij doet onderzoek naar duurzaam ondernemen en bedrijfsethiek. Voor het CvB leidt hij het team dat de verschillende meningen binnen de UvA-brede discussie in kaart brengt. De UvA is nog steeds betrokken bij vier projecten waar ook Shell één van de partijen is. Dit zijn onderzoeken gericht op schone energie, betere analysemethoden, of een beter milieu.
Critici beschouwen de inbreng van Shell als greenwashing en vinden dat alle banden met vervuilende bedrijven moeten worden verbroken, ook als het gaat om ‘groen’ onderzoek. Anderen zijn van mening dat dit onderzoek een waardevolle bijdrage levert aan de energietransitie. Zolang de discussie wordt gevoerd zal de UvA geen onderzoeken meer beginnen met steun van deze bedrijven. Uiterlijk in september neemt het CvB een beslissing over de samenwerking met de fossiele industrie.
Wilt u uw stem laten horen in deze UvA-brede discussie?
De UvA gaat liquide middelen die tijdelijk niet nodig zijn voor de bedrijfsvoering vanaf april onderbrengen bij een duurzame bank. Aanleiding is een oproep die de Centrale Studentenraad (CSR) vorig jaar deed om over te stappen naar een bank die geen producenten van fossiele brandstoffen financiert. Jan Lintsen, vicevoorzitter van het College van Bestuur (CvB) van de UvA: ‘Dit is een belangrijke maatregel. We willen als UvA duurzaamheid in de volle breedte serieus nemen. In het onderwijs, onderzoek, en ook in de bedrijfsvoering. Dat betekent duurzame gebouwen, maar ook duurzame leveranciers en dienstverleners.’ Bij een volgende stap gaat het om het betalingsverkeer en de financieringen. Lintsen: ‘De voorbereidingen voor het selectieproces van een duurzame bank zijn inmiddels gestart. Dit wordt een langdurig traject dat Europees aanbesteed moet worden.’ Leningen die de UvA aantrekt voor de financieringen van investeringen lopen bij de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG). Dit is een bank die goed scoort op het gebied van duurzaamheid, volgens Lintsen. ‘Er is geen aanleiding om de relaties met deze bank te heroverwegen.’
Alumni kunnen expert duurzaamheid worden met behulp van masterclasses bij de UvA Academy. Voor overheden en bedrijven is dit een waardevolle investering. De snelheid waarmee een organisatie kan veranderen richting een circulaire maatschappij hangt immers sterk af van de kennis en vaardigheden van de professionals die veranderingen aanjagen en implementeren.
De UvA Academy heeft het aanbod masterclasses en programma’s wat betreft duurzaamheid flink uitgebreid. Voorbeelden zijn de cursussen Carbon Accounting, Climate Risk, Revitalising Your Sustainable Strategy, Stranded Assets and Energy Transition Risks, De Duurzame Stad en Marketing & Duurzaamheid. Deelnemers vinden samen antwoorden op complexe vraagstukken met wetenschappelijke inzichten, netwerken en praktijkervaringen. Hiermee kunnen ze concreet bijdragen aan het behalen van de duurzaamheidsambities van de eigen organisatie. Eén van de deelnemers is Judith Habets. Zij studeerde digitale marketing en communicatie aan de UvA en is zelfstandig communicatieadviseur: ‘Mijn praktijkkennis kan ik nu staven met de nieuwste wetenschappelijke inzichten. Ik heb er een berg aan inspiratie bijgekregen.’
Eind vorig jaar werd het UvA Sustainability Platform (USP) gelanceerd: een community die UvA-onderzoekers en hun ambities, kennis en initiatieven wat betreft interdisciplinair duurzaamheidsonderzoek verbindt. In het instellingsplan ‘Inspiring Generations’ heeft de UvA zichzelf de ambitie gesteld om een duurzame verandering in de maatschappij te versnellen. USP faciliteert onderzoekers om over disciplinaire grenzen heen samen te werken, om zo kennisdeling te bevorderen en duurzaamheidsuitdagingen aan te pakken. Een voorbeeld is het ontwikkelen van een onderzoeksmethode om de ecologische voetafdruk van huishoudens te bepalen, zoals bij het wassen van textiel. Dit veroorzaakt het vrijkomen van synthetische microvezels die in de vorm van microplastics in het milieu terechtkomen. Een ander project is het verminderen van de milieu-impact van de gezondheidszorg in Amsterdam door een co-creatie systeembenadering.
USP fungeert als één stem en aanspreekpunt voor externe partijen die zich samen met de UvA bezighouden met duurzaamheidsvraagstukken.
Wil je als organisatie samenwerken met een interdisciplinair duurzaamheidsonderzoeksteam of ben je geïnteresseerd?
Gebouw F op het Amsterdam Science Park is de grootste energieverbruiker van de UvA. Het is het oudste gebouw op deze campus en werd sinds de bouw in 1995 nooit gerenoveerd. Om in 2025 aardgasvrij te kunnen zijn wordt het gasverbruik in gebouw F met grote stappen verminderd. Voor de warmwatervoorziening en de verwarming was gebouw F afhankelijk van een grote ketel in gebouw E. Deze ketel was het hele jaar door actief. Doordat onlangs hergebruikte elektrische boilers geplaatst zijn voor warm water, kan de ketel tijdens de zomers uit. Daarnaast maakt het Science Park gebruik van zogenaamde warmte- en koudeopslag. Met deze ondergrondse seizoensopslag wordt warmte opgeslagen voor de winter en de koeling voor de zomer. Gebouw E kreeg al energie geleverd uit deze centrale. Door een pijpleiding tussen de gebouwen aan te leggen is nu ook gebouw F aangesloten. Afhankelijk van de buitentemperatuur en de mate van isolatie wordt nog een klein deel geleverd door (tijdelijke) ketels.
Het Institute for Advanced Study (IAS) brengt onderzoekers uit verschillende wetenschappen samen om een gezamenlijke en geïntegreerde aanpak te verkennen van de energietransitie en energieconversie. Het netwerk organiseert maandelijks seminars met twee presentaties vanuit verschillende wetenschapsgebieden. Belangrijke vragen die bij het IAS aan de orde komen zijn: Hoe kan de energietransitie zo snel mogelijk worden gerealiseerd, rekening houdend met de vele randvoorwaarden die gelden, maar ook met aspecten op het gebied van maatschappij, economie en ecologie? Hoe kunnen lessen uit het verleden worden gebruikt om succesvol beleid en instrumenten voor de toekomst te ontwerpen? Meer weten? Check www.ias.uva.nl.
Het Universiteitskwartier is niet alleen de thuisbasis van de UvA, maar ook die van musea, hotels, winkels en van de vele mensen die er wonen. Een team van de gemeente Amsterdam, de UvA en de Hogeschool van Amsterdam (HvA) wil manieren ontwikkelen die leiden tot minder, schoner en lichter wegvervoer en tot bevoorrading van het gebied over water. Irmgard van Genderen, afdelingshoofd Facilitair Management van de UvA/HvA: ‘De UvA heeft veel verschillende logistieke stromen: voedsel, pakketten, boeken, evenementenverhuur, technisch onderhoud, ICT, meubels, schoonmaakartikelen, afvalinzameling enzovoorts. Er zijn veel veranderingen in het gebied. Dat vraagt om flexibele bevoorradingsconcepten. Daarom analyseren we data over leverfrequenties, volumes, afstanden en voertuigtypen. Daarmee kunnen we een inschatting maken van de impact van nieuwe bevoorradingsconcepten op de uitstoot, de kosten en het aantal transportbewegingen. Daarnaast onderzoeken we hoe we zo min mogelijk vervoersbewegingen hoeven maken.’ De uitkomsten worden medio 2023 verwacht.